Παρέα με τον Ομότιμο Καθηγητή του Ε.Μ.Π. κ.Κώστα Κασσιό (2016)
που είχα την τιμή να αναλάβει την διπλωματική μου εργασία το 2005
Με την ευκαιρία της συνάντησης για τα 'Μονοπάτια' στη Βυτίνα στις 4 και 5 Νοεμβρίου 2017 αναδημοσιεύουμε ένα κείμενο του Ομότιμου Καθηγητή του Ε.Μ.Π. κ. Κώστα Κασσιού σχετικό για τα "Μονοπάτια" που δημοσιεύτηκε με αφορμή την Υπουργική Απόφαση του 2016 για τα Μονοπάτια.
Τα "Μονοπάτια" πριν από σαράντα χρόνια, μόλις τώρα σε μια νέα "Yπουργική Aπόφαση"!
Δεν χρειάζεται πολύ κόπο να ανατρέξει κανείς στις Μελέτες Αναδασώσεων Αττικής (Υμηττού, Αιγάλεω, Πεντέλης, Πάρνηθας) όταν πριν από τέσσερις δεκαετίες (1976) συντάχθηκαν οι Μελέτες αυτές από ομάδα Ειδικών Δασολόγων. Στον τεχνικό αυτό θησαυρό που αποτελεί μέρος της Δασικής Ιστορίας –που δυστυχώς δεν διδάσκεται- θα ανακάλυπτε κανείς προτάσεις, ιδέες και καινοτομίες που χρειάστηκαν σαράντα ολόκληρα χρόνια για να ωριμάσουν και να γίνουν η σημερινή Υπουργική Απόφαση με τον τίτλο «Καθορισμός τεχνικών προδιαγραφών χάραξης, σήμανσης, διάνοιξης και συντήρησης των ορειβατικών – πεζοπορικών μονοπατιών».
Ανηφορίζοντας σήμερα ο περιπατητής στις δυτικές υπώρειες του Υμηττού και περπατώντας ανάμεσα από τα πεύκα και κυπαρίσσια που τότε φυτεύτηκαν, ακολουθεί τα μονοπάτια και τους φιδωτούς δασοδρόμους που του χαρίζουν την ομορφιά της περιήγησης στο φυσικό περιβάλλον που απλώνεται μόλις μια ανάσα από την πολύβουη πόλη. Τα μονοπάτια αυτά και οι δασόδρομοι που χαράχτηκαν σαράντα χρόνια πριν, ακολούθησαν αρχές και προδιαγραφές που μόλις σήμερα η πολιτεία αξιώθηκε να θεσμοθετήσει.
Και τότε –πριν σαράντα χρόνια- οι συντάκτες των Μελετών αυτών Δασολόγοι - Οικολόγοι, Αρχιτέκτονες Τοπίου, Εδαφολόγοι, Υδρολόγοι, κ.α. είχαν προτείνει να θεσμοθετηθούν οι αρχές σχεδιασμού και κατασκευής των στοιχείων προσπέλασης (μονοπάτια, δρόμοι, θέσεις θέας και αναψυχής κ.α.) του κοινού σε χώρους υπαίθριας αναψυχής, όπως είχαν χαρακτηριστεί οι τότε αναδασωτικές παρεμβάσεις, αλλά δυστυχώς η αντίληψη της τότε ηγεσίας της Δασικής Υπηρεσίας ήταν διαφορετική. Θεωρητικούς ανεβάζανε, θεωρητικούς κατεβάζανε τους μελετητές οι προϊστάμενοί τους, ενώ κατά τον χρόνο της υλοποίησης των έργων οι δυσκολίες και οι αντεγκλήσεις με τους εφαρμοστές Δασολόγους ήταν ποικίλες αφού μέχρι τότε ήξεραν να κάνουν μόνον οικονομικές και προστατευτικές αναδασώσεις σε βαθμίδες και φυτεύσεις με φυτευτικούς γεωμετρικούς συνδέσμους και όχι αισθητικές αναδασώσεις με σχεδιασμό σε σχέση με το τοπίο, για ένα τελικό αισθητικό αποτέλεσμα, ενώ για χαράξεις μονοπατιών και διαδρομών αναψυχής και …υπαίθριας αναψυχής δεν υπήρχε ούτε καν υποψία.
Σήμερα κανείς πλέον δεν μιλάει όπως στο παρελθόν για οικονομικές αναδασώσεις, ενώ όλοι οι περιβαλλοντικοί φορείς και σύλλογοι επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους για το φυσικό περιβάλλον, την βιοποικιλότητα, την αισθητική του τοπίου, τις ήπιες μορφές τουρισμού και άλλες έννοιες αναφορικά με την προστασία του περιβάλλοντος.
Τότε οι πρωτοποριακές για την εποχή τους Μελέτες αναφέρονταν σε υπαίθρια δασική αναψυχή, σε οικολογικά, εκπαιδευτικά και υγιεινής άσκησης μονοπάτια, σε διαδρομές άθλησης και φυσικής άσκησης, σε αισθητική αξία του περιβάλλοντος, σε συνδυασμό της αντιπυρικής προστασίας των δασών και βελτίωσης της χλωρίδας και πανίδας με απώτερο στόχο την οικονομική ανταπόδοση των επενδύσεων εμμέσως στη βελτίωση της ψυχικής και πνευματικής υγείας των κατοίκων της πόλης. Ήταν μοναδικό για την εποχή του αλλά και σήμερα δεν υπάρχουν αντίστοιχα μονοπάτια σαν αυτό που είχε χαραχτεί και κατασκευαστεί κοντά στην περιοχή του ΄τελέφερικ΄ στις υπώρειες της Πάρνηθας όπου σε ΄πινακίδες΄ δίπλα από τα φυτά της φυσικής βλάστησης ο περιπατητής της διαδρομής, διάβαζε διερχόμενος για το είδος και την οικολογία της βλάστησης –μια μορφή ήπιας οικολογικής εκπαίδευσης-.που βέβαια αφού λεηλατήθηκαν οι πινακίδες έλειψε και η συντήρηση της ωραίας αυτής διαδρομής.
Αλλά και τα μονοπάτια στους χώρους αναψυχής που χαράχτηκαν και έγιναν με στόχο την ιατρική άσκηση για καρδιοπαθείς, ασθματικούς και για ηλικιωμένους, ή οι ειδικές διαδρομές για ΑΜΕΑ με ράμπες και ειδική σήμανση συνιστούσαν καινοτομίες στις τότε μελέτες και έργα που μόλις τώρα μετά σαράντα χρόνια η πολιτεία …ανακάλυψε τον "τροχό"!!!
Ποτέ όμως δεν είναι αργά για να γίνουν και στον τόπο μας, όπως το ‘ευαγγελίζει’ η πρόσφατη Υπουργική Απόφαση ανοικτά ή κλειστά σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο δίκτυα μονοπατιών, ποδηλατοδρόμων και άλλης ήπιας μορφής προσέγγιση του φυσικού περιβάλλοντος. Ασφαλώς κίνδυνοι ελλοχεύουν από την κατασκευή μονοπατιών -κυρίως όταν είναι κοντά σε αστικά κέντρα- ακόμα και αυτών των ήπιων παρεμβάσεων στο περιβάλλον. Η αθρόα διέλευση επισκεπτών από μονοπάτια με κακό σχεδιασμό και πλημμελή συντήρηση ενδεχόμενα να γίνει η αιτία ρύπανσης του φυσικού περιβάλλοντος, αύξησης των κινδύνων πυρκαγιάς και ατυχημάτων. Χάραξη διαδρομών μέσα ή πλησίον από επικίνδυνες θέσεις –λιθώνες , ευδιάβρωτες ολισθηρές θέσεις, ρεύματα κλπ– ή η διάστρωση του δαπέδου των μονοπατιών με σκληρά και ολισθηρά υλικά –μπετόν, καλντερίμια κλπ- θα πρέπει να αποφεύγονται όπως και η διέλευσή τους από περιοχές και θέσεις με σπάνια και μοναδικά οικοσυστήματα και βιοτόπους.
Η σήμανση των μονοπατιών και γενικά των χώρων υπαίθριας αναψυχής αποτελεί σημαντικό παράγοντα στη επιτυχία του ρόλου των παρεμβάσεων αυτών.
Στις προαναφερθείσες τότε μελέτες αναδασώσεων (1976) είχαν προδιαγραφεί τόσο το διαστασιολόγιο των πινακίδων σήμανσης όσο και ο χρωματισμός τους. Είχαν επιλεγεί ακόμα και τα χρώματα των πινακίδων σήμανσης, κίτρινο και καφέ –ως θερμά χρώματα που εύκολα αναγνωρίζονται και προβάλλονται μέσα στο πράσινο (ψυχρό) χρώμα της βλάστησης-. Όλα λοιπόν τα παραπάνω προβλέφθηκαν και εφαρμόστηκαν στις αναδασωτικές μελέτες και εργασίες εκείνης της εποχής, ενώ χρειάστηκαν να περάσουν σαράντα ολόκληρα χρόνια για την ‘ευνομούμενη΄ πολιτεία για να αξιωθεί και να συντάξει προδιαγραφές για τον σχεδιασμό και κατασκευή μονοπατιών κ.α με την πρόσφατη Υπουργική Απόφαση...
Διερωτάται λοιπόν κανείς μήπως ήρθε άραγε ο καιρός στον 21ο αιώνα να ανατρέξουμε στο παρελθόν και στις ρίζες μας για να φτιάξουμε έναν καλλίτερο σημερινό κόσμο;
Ιδού η απορία, που η παραγωγή της προέκυψε από μια απλή με καθυστέρηση δεκαετιών πρόσφατη «Υπουργική Απόφαση»!
Ομότιμος Καθηγητής Ε.Μ.Π.
Τομέα Γεωγραφίας και Περιφερειακού Σχεδιασμού
(Εργαστήριο Φυσικής Γεωγραφίας & Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων)
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου