Τα ερωτικά του Ιλισσού // Ερωτικά ήθη, έθιμα και παραδόσεις, κατά μήκος του "ιερού του άστεως", ποταμού.



Τα ερωτικά του Ιλισσού.
Ερωτικά ήθη, έθιμα και παραδόσεις 
κατά μήκος του "ιερού του άστεως", ποταμού.



Εισαγωγή

Ψάχνοντας απαντήσεις σε ερωτήματα όπως:


- πού εκσπερμάτισε ο Ήφαιστος στην προσπάθεια του να βιάσει την Αθηνά;
- από πού άρπαξε ο Βορέας την Ωρείθυια;
πού φονεύθηκε η Προκρίδα από τον Κέφαλο;
πού υπήρχε πορνείο στον Υμηττό;
πού ήταν τα αρχαία Γυμνάσια;
πού μύησε ο Σωκράτης τον Φαίδρο στα ερωτικά;
πού μυήθηκε ο Ηρακλής στα μυστήρια της Θεάς;
πού βρίσκονταν τα παντρεμενάδικα του 19ου αιώνα; και 
πού είναι η γέφυρα των στεναγμών σήμερα μέσα στην Αθήνα;

φτάναμε πάντα στην ίδια απάντηση: Στον Ιλισσό

Για την ακρίβεια στον ερωτικό Ιλισσό, που πτυχές του θα ανακαλύψουμε μαζί στην συνέχεια, σε αυτό το ιδιαίτερο άρθρο μας, στο οποίο καταθέτουμε στοιχεία από τις πηγές και τα κείμενα των αρχαίων κυρίως, χωρίς ίχνος προκατάληψης, λογοκρισίας και δήθεν καθωσπρεπισμού, γράφοντας ακριβώς όπως και οι αρχαίοι μας πρόγονοι, με ειλικρίνεια, με ποιητικότητα και συμβολισμό αλλά και ωμή, πολλές φορές καταγραφή της πραγματικότητας όπως αυτή είναι και όχι όπως εμείς θα θέλαμε να είναι. 






Ερωτικά ήθη και έθιμα κατά μήκος του Ιλισσού

Το νερό, ειδικά στα μέρη όπου πηγάζει αλλά και από όπου περνάει, ήταν ανέκαθεν και σε κάθε χώρο - χρόνο, συνδεδεμένο με την αγία τριάδα της ζωής: Την γέννηση, τον έρωτα και τον θάνατο. Οι πηγές του νερού συμβολίζουν την ίδια την πηγή της ζωής, οι όχθες των ποταμών και των χειμάρρων, με την πλούσια βλάστηση που δημιουργείται εκεί, αποτελούν πάντα ένα ιδανικό σκηνικό ερωτικής έμπνευσης και δράσης, ενώ ακόμα και οι νεκροί εισέρχονταν στον κάτω κόσμο διασχίζοντας τον ποταμό Αχέροντα, με τη βάρκα του Χάροντα, ο οποίος χρέωνε έναν οβολό για το πέρασμα, τοποθετημένο κάτω από τη γλώσσα του νεκρού από τους πιστούς συγγενείς του. [wiki] Ο ίδιος ο Άδης είχε πέντε ποταμούς: Αχέρων (o ποταμός της θλίψης), Κωκυτός (o ποταμός του θρήνου), Φλεγέθων (o ποταμός που έχει πύρινες φλόγες), Λήθη (o ποταμός της λησμονιάς) και Στυξ (o ποταμός του μίσους).




Ο ίδιος ο Ιλισσός, το ιερό του άστεως ποτάμι, δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση από τέτοιες παραδόσεις και ευελπιστούμε να διαπιστώσετε και εσείς προς το τέλος του ιδιαίτερου αυτού άρθρου μας, μια άγνωστη πτυχή του ποταμού. Την ανιδιοτελή προσφορά εκ μέρους του, τοποθεσιών, όπου παράνομα και νόμιμα ζευγάρια μπορούσαν να ζήσουν τον έρωτα τους. Μια παράδοση, η οποία όπως επίσης θα φανεί στο άρθρο μας, συνεχίζεται ακόμα και σήμερα.








Ο ερωτικός Ιλισσός των μύθων


Η πλούσια και διαχρονική μας παράδοση, μας έχει παραδώσει ένα πλήθος ιστοριών, οι οποίες αποτελούν το σώμα της απύθμενης Ελληνικής Μυθολογίας. Σύμφωνα με αυτήν λοιπόν, στον Υμηττό κατοικούσε μια πλειάδα κατωτέρων θεοτήτων, όπως οι αμαδρυάδες, οι ορειάδες, οι ναϊάδες και οι δρυάδες. Μέσα από αυτό το σώμα της Ελληνικής Μυθολογίας, σταχυολογήσαμε τρεις ιστορίες οι οποίες εκτυλίχθηκαν στον Ιλισσό ποταμό και στο βουνό όπου πηγάζει, τον Υμηττό.

- την ερωτική μάχη Αθηνάς και Ηφαίστου
- την αρπαγή της Ωρειθυίας από τον Βορέα και
- τον φόνο της Προκρίδος από τον Κέφαλο

ας δούμε τις τρεις αυτές ιστορίες πιο αναλυτικά.




Η ερωτική μάχη Αθηνάς και Ηφαίστου






Σχετικός μύθος καταγράφει μια μέρα την θεά Αθηνά να κάνει το λουτρό της στα νερά του Ιλισσού. Εκείνη την στιγμή, όντας πιθανώς και γυμνή λογικά, δέχεται ερωτική επίθεση από τον Ήφαιστο ο οποίος φαίνεται ότι την είχε ερωτευτεί. Η Αθηνά δεν επιθυμούσε να συνευρεθεί με τον Ήφαιστο και για να τον αποφύγει αποφάσισε να ανηφορίσει προς τις πλαγιές του Υμηττού. Ο Ήφαιστος πεισματάρης όπως ήταν, την ακολούθησε και η Αθηνά στην προσπάθεια της να τον αποφύγει του πετάει το δόρυ της και τον τραυματίζει στο πόδι του αφήνοντας τον με την γνωστή αναπηρία του. Η αναπηρία αυτή του Ηφαίστου, του έδωσε το προσωνύμιο κουτσός θεός. Στα αρχαία η λέξη κουτσός αποδιδόταν ως κυλλός. Το σπέρμα του όμως πρόλαβε να πέσει πάνω στην Θεά και να την ακουμπήσει στο πόδι της. Εκείνη ευθύς αμέσως το σκουπίζει με ένα κομμάτι μαλλί (έριο - ύφασμα) και το σακούλι που σχηματίστηκε (η λέξη σάκος αποδιδόταν ως πήρα) το πέταξε στη γη (χθόνα), που με την σειρά του γονιμοποιήθηκε κι έτσι γεννήθηκε ο Εριχθόνιος, στην περιοχή Κύλλου Πήρα. Με λίγα λόγια από το περιεχόμενο του σακουλιού που περιείχε το σπέρμα του κουτσού θεού, όπου ως γνωστόν αυτά τα σακούλια τα ονομάζουμε όρχεις, γεννήθηκε ο μετέπειτα βασιλιάς των Αθηνών.





Ο Εριχθόνιος, ο μυθικός βασιλιάς των Αθηνών, σύμφωνα με τη μυθολογία μας, ήταν μισός άνθρωπος και μισός φίδι. Η σύνδεση του με το φίδι ίσως σχετίζεται και με την γέννησή του κοντά σε πηγή, αφού ως γνωστόν οι χώροι του νερού, ειδικά οι πηγές, τα ποτάμια και τα πηγάδια, είναι προσφιλής τόπος διαμονής των νερόφιδων και όχι μόνο.

Η εκδοχή του μύθου που παρουσιάζουμε ετυμολογεί και την λέξη Κύλλου Πήρα, το οποίο είναι το αρχαίο τοπωνύμιο της σημερινής Καλοπούλας στον Υμηττό. Μάλιστα το τσιμεντένιο τοπογραφικό βάθρο, της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού, που βρίσκεται στο ύψωμα πάνω από την πηγή, ονομάζεται ακόμα και σήμερα Κύρου Πήρα. Πρόκειται για ένα πασίγνωστο τριγωνομετρικό σημείο για κάθε Τοπογράφο, ειδικά αν έχει φοιτήσει στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, όπου υπάρχει και οπτική σύνδεση με αυτό και πραγματοποιούνται κάθε χρόνο σχετικές ασκήσεις εξοικείωσης των φοιτητών, με τις τοπογραφικές μεθόδους μετρήσεων.

Στην περιοχή Κύλλου Πήρα (Καλοπούλα) κατά την αρχαιότητα υπήρχε ένας από τους τρεις Πελασγικούς οικισμούς του Δυτικού Υμηττού (Κίκυννα και Αιξωνή οι άλλοι δύο). Στην περιοχή αυτή και στον Υμηττό κατέληξαν οι Πελασγοί μετά την εκδίωξη τους από την Ακρόπολη.

Ο Ηρόδοτος [6.137.1] αναφέρει πως πριν την οριστική απέλαση των Πελασγών από την Αττική, τους είχε δοθεί χώρος για να κατοικήσουν στις παρυφές του Υμηττού, ως αντάλλαγμα του τείχους (Πελασγικό τείχος) που είχαν χτίσει στην Ακρόπολη:

Πελασγοὶ ἐπείτε ἐκ τῆς Ἀττικῆς ὑπὸ Ἀθηναίων ἐξεβλήθησαν, εἴτε ὦν δὴ δικαίως εἴτε ἀδίκως: τοῦτο γὰρ οὐκ ἔχω φράσαι, πλὴν τὰ λεγόμενα, ὅτι Ἑκαταῖος μὲν ὁ Ἡγησάνδρου ἔφησε ἐν τοῖσι λόγοισι λέγων ἀδίκως:

ἐπείτε γὰρ ἰδεῖν τοὺς Ἀθηναίους τὴν χώρην, τὴν σφίσι αὐτοῖσι ὑπὸ τὸν Ὑμησσὸν ἐοῦσαν ἔδοσαν Πελασγοῖσι οἰκῆσαι μισθὸν τοῦ τείχεος τοῦ περὶ τὴν ἀκρόπολιν κοτὲ ἐληλαμένου, ταύτην ὡς ἰδεῖν τοὺς Ἀθηναίους ἐξεργασμένην εὖ, τὴν πρότερον εἶναι κακήν τε καὶ τοῦ μηδενὸς ἀξίην, λαβεῖν φθόνον τε καὶ ἵμερον τῆς γῆς, καὶ οὕτω ἐξελαύνειν αὐτοὺς οὐδεμίαν ἄλλην πρόφασιν προϊσχομένους τοὺς Ἀθηναίους. [Ηρόδοτος 6.137.1]


Όπως έχει υποδείξει και ο Ρόμπερτ Γκρέιβς στους Ελληνικούς Μύθους του, αλλά και στην Λευκή Θεά του, οι ερωτικές αυτές μυθολογικές αναφορές, αναφέρονται στις εναλλαγές, συνήθως βίαιες, της εκάστοτε εξουσίας. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά:


Η μελέτη της Ελληνικής Μυθολογίας θα έπρεπε να αρχίζει με την εξέταση των θρησκευτικών και πολιτικών συστημάτων που υπήρχαν στην Ευρώπη πριν την άφιξη των αρείων εισβολέων από το Βορρά και από τη μακρινή Ανατολή. Αν κρίνουμε από τα τεχνουργήματα και τους μύθους που επέζησαν, η νεολιθική Ευρώπη στο σύνολό της είχε αξιοσημείωτα ομοιογενές σύστημα θρησκευτικών ιδεών βασιζόμενο στη λατρεία της πολυώνυμης Μητέρας Θεάς που ήταν επίσης γνωστή στη Συρία και στη Λιβύη.





Η Αρχαία Ευρώπη λοιπόν δεν είχε Θεούς, όπως μας πληροφορεί ο Ρόμπερτ Γκρέιβς στους Ελληνικούς του Μύθους. Ο τρόπος λειτουργίας των ανθρωπίνων κοινωνιών τότε ήταν ξεκάθαρος. Ο άνθρωπος εξαρτιόταν απόλυτα από την φύση και το ήξερε αυτό πολύ καλά. Η φύση με την σειρά της του έδειχνε ότι λειτουργούσε με τον εξής κυκλικό τρόπο: Γέννηση, Ωρίμανση, Θάνατος και ξανά Γέννηση, Ωρίμανση, Θάνατος. Η πρώτη και παντοτινή ιερή τριάδα του είδους μας. Ο ένας και μοναδικός τρόπος λειτουργίας της φύσης. Στο πρόσωπο της Σελήνης, του πανέμορφου αυτού ουράνιου σώματος, η λατρεία αυτή σχηματοποιήθηκε. Οι τρεις φάσεις της ταυτίστηκαν με τις τρεις φάσεις της Φύσης.

- Νέα Σελήνη – Γέννηση – Άνοιξη
- Πανσέληνος - Ωρίμανση - Καλοκαίρι
- Παλαιά Σελήνη – Θάνατος – Χειμώνας



Σε μια τέτοια εποχή που οι άνθρωποι γεννούσαν μύθους αλλά πρωταγωνιστούσαν και σε αυτούς, η γυναίκα κυριάρχησε στο θρησκευτικό σκέπτεσθαι, αφού ταυτίστηκε η ίδια με την θεά ως εξανθρωπισμένη Μεγάλη Μητέρα. Ήταν εκείνη που έδινε την Νέα Ζωή. Η Σελήνη πλέον μπορούσε να λατρεύεται σαν γυναίκα, της οποίας ο έμμηνος κύκλος είναι φυσιολογικά 28 ημερών, όσο ακριβώς διαρκεί και ένας πλήρης σεληνιακός κύκλος-μήνας. 


Υπό αυτό το πρίσμα η Ελληνική Μυθολογία, όντας στην ουσία μια προφορική καταγραφή της προϊστορικής εποχής στην Ελλάδα, αποκτά άλλο ενδιαφέρον. Οι ερωτοτροπίες δηλαδή μεταξύ των θεών και των θεαινών, μπορούν να εξηγηθούν με τους πολέμους εξουσίας μεταξύ των πιστών τους.

Οι Πελασγοί και γενικά ο προ Μυκηναϊκός κόσμος ήταν κατά πλειοψηφία μητροκεντρικός. Έτσι λοιπόν η Θεά Αθηνά, η παρθένος Θεά, δηλαδή η ερωτικά ελεύθερη γυναίκα, αυτή που δεν βρίσκεται υπό ανδρός (υπ-ανδρεμένη δηλ. παντρεμένη) ελεύθερη να κάνει έρωτα με όποιον επιθυμούσε, έρχεται αντιμέτωπη με το νεοεμφανιζόμενο πατριαρχικό ιερατείο, συμβολιζόμενο με τον άνδρα Θεό της Τεχνολογίας, δηλαδή της Ύλης, Ήφαιστο. Ο άνδρας - πολεμιστής - αρχηγός της φυλής διεκδικεί πλέον με βία την γυναίκα - ιέρεια της Μεγάλης Μητέρας Θεάς. Τα ιερά της πέφτουν σε χέρια ανδρών και η ερωτική πράξη μετατρέπεται από ένα κοινώς διαδεδομένο κοινωνικό έθιμο σε μια διττότητα με δυο ακραίες τιμές. Στην μια άκρη η σύζυγος στο άλλο άκρο η πόρνη. Οι ιέρειες της ωστόσο, συνέχισαν μυστικά και υπόγεια τις παραδόσεις της, μέσα από τις λατρείες των νέων θηλυκών θεοτήτων (Αθηνά, Εστία, Δήμητρα, Αφροδίτη, Ήρα, Άρτεμις), όπου στην περίπτωση του Ιλισσού, για να επιστρέψουμε και στο ποτάμι σιγά σιγά, είχαν όλες τους ιερά και τόπους λατρείας, κατά μήκος της κοίτης του.


Στην περίπτωση της Αθηνάς με τον Ήφαιστο ωστόσο αξίζει να παρατηρήσουμε ότι δεν ολοκληρώθηκε η ερωτική πράξη, γεγονός που υποδηλώνει ότι τουλάχιστον εκεί, δηλαδή στις Πελασγικές κοινωνίες του Υμηττού, άργησε να επιβληθεί η νέα λατρεία. Πυρήνες αυτής της αντίδρασης, στην νέα πατριαρχική εξουσία, ήταν όπως αναφέραμε, οι τρεις Πελασγικοί οικισμοί, εις εκ των οποίων βρισκόταν στην περιοχή της Καλοπούλας, δίπλα στην περίφημη αυτή πηγή του Ιλισσού.


Περισσότερα για την Καλοπούλα λίγο πιο κάτω στο σχετικό κεφάλαιο: Ένα πορνείο στον Υμηττό.



Βορέας και Ωρείθυια


[Απολλώνιος ο Ρόδιος, Αργοναυτικά 1, 215 // Απολλόδωρος, Βιβλιοθήκη 3,15,2 // Νόννος, Διονυσιακά 39, 190]






Ο Βορέας ή Βορρέας, η προσωποποίηση του βόρειου ανέμου, κατά την Ελληνική μυθολογία, ήταν αδελφός του Ζέφυρου (δυτικού ανέμου), του Εύρου (νοτιοανατολικού ανέμου) και της Όστριας (νότιου ανέμου). Παρουσιαζόταν ως ένας πολύ δυνατός, αλλά θυμωμένος άνδρας. Συνήθως απεικονιζόταν ως ένας φτερωτός, με φτερά στην πλάτη αλλά και στα πόδια, μεγάλος σε ηλικία, άντρας με πυκνά μαύρα μαλλιά και γένεια, κρατώντας κάποιες φορές ένα κοχύλι και συνήθως με έναν φουσκωτό, από τον αέρα, μανδύα. 

Ο Βορέας σε μια επιδρομή του στην Αθήνα, ερωτεύτηκε παράφορα την κόρη του βασιλιά της Αθήνας Ερεχθέα, Ωρείθυια. Στην αρχή προσπάθησε να την φλερτάρει και να την πείσει να τον παντρευτεί αλλά αυτή αρνήθηκε τις προτάσεις του. Έξαλλος, αποφάσισε να την πάρει με την βία, αφού η βία του φάνηκε πιο λογική. Ενώ η Ωρείθυια έπαιζε και μάζευε άνθη στον Ιλισσό την απήγαγε, την κάλυψε μέσα σε ένα μαύρο νέφος και την βίασε. Τη μετέφερε στη Θράκη και έκανε 6 παιδιά μαζί της, τον Αίμο, το Βούτη, το Λυκούργο, την Κλεοπάτρα, τη Χιόνη και τους δυο Βορεάδες Αργοναύτες, τον Ζήτη και τον Καλάι. [wiki]


Στο ίδιο πνεύμα ανάλυσης με την ιστορία του Ηφαίστου και της Αθηνάς, παρατηρούμε και εδώ μια ιστορική επίθεση πατριαρχικών φυλών από τον Βορρά στην Αττική, όπου θύματα έπεσαν οι γυναίκες των Αθηναίων, οι οποίες εκλάπηκαν αυτή την φορά και λογικά λειτούργησαν ως πόρνες υπό την νέα εξουσία. Αυτή η μάχη πρέπει να δόθηκε στον Ιλισσό, στο ύψος του Μετς, όπου οι αρχαίοι μας πρόγονοι είχαν τοποθετήσει και βωμό του Βορέα, στο σημείο όπου λέγεται ότι την άρπαξε.


Αξίζει να αναφέρουμε ότι το μοτίβο της αρπαγής της νεαρής κοπέλας δίπλα σε ποτάμια, ακρογιαλιές και κρήνες, από έναν εν δυνάμει εραστή της, επαναλαμβάνεται σε πολλούς μύθους:


Στην ακρογιαλιά με τις φίλες της έπαιζε η Ναυσικά, όταν συνάντησε τον Οδυσσέα, η Ευρώπη που την άρπαξε ο Δίας παίρνοντας τη μορφή ταύρου, η Αύγη που έπεσε θύμα βιασμού από τον Ηρακλή σε μια κρήνη, η εγγονή του Μίνωα Απημοσύνη που έπεσε στην αγκαλιά του Ερμή, όταν γλίστρησε πάνω στα φρεσκογδαρμένα δέρματα που έριξε μπροστά στα πόδια της ο θεός, την ώρα που η κοπέλα γύριζε από τη βρύση με το σταμνί στον ώμο (Απόλλ. 3.2.1), η Κυρήνη που την άρπαξε από τις όχθες του Πηνειού ποταμού ο Απόλλωνας, οδηγώντας την στη Λιβύη, η Κορωνίδα, κόρη του Φλεγύα, βασιλιά των Λαπιθών, την οποία αποπλανά στις όχθες της λίμνης Βοίβη, κοντά στην πόλη Λακέρεια και με την οποία αποκτά τον Ασκληπιό, η Αίθρα, κόρη του βασιλιά της Τροιζήνας Πιτθέα και εγγονή του Πέλοπα, που ύστερα από όνειρο που είδε και στο οποίο η θεά Αθηνά της έβαλε την επιθυμία να επισκεφθεί το γειτονικό νησί Σφαιρία και να προσφέρει θυσία στον ήρωα Σφαίρο, τον ηνίοχο του Πέλοπα, την οποία κάνει δική του ο Ποσειδώνας, η δρυάδα Ευρυδίκη, σύζυγος του Ορφέα, την οποία κυνήγησε στις όχθες του Πηνειού ο περίφημος κυνηγός Αρισταίος, γιος του Απόλλωνα και της Κυρήνης, η Νηρηίδα Θέτιδα, που πριν από τον γάμο της με τον Πηλέα παγιδεύτηκε στη σπηλιά όπου πήγαινε να κοιμηθεί τα μεσημέρια στο ακρωτήριο Σηπιάς, που ονομάστηκε έτσι γιατί η ένωσή τους ολοκληρώθηκε όταν η θεά μεταμορφώθηκε σε σουπιά, αφού προηγουμένως, όσο ο Πηλέας την κυνηγούσε, είχε μεταλλαχθεί σε φωτιά, νερό, λιοντάρι, φίδι, η Ιπποθόη, κόρη του Μήστορα και εγγονή του Πέλοπα, που την άρπαξε ο Ποσειδώνας και ενώθηκε μαζί της στα νησιά Εχινάδες. Και όπως η Ωρείθυια ήταν μαζί με άλλες κοπέλες που έτρεξαν να ενημερώσουν τον πατέρα της Ερεχθέα των Αθηνών, έτσι και η Περσεφόνη ήταν μαζί με άλλες Νύμφες, όταν, την ώρα που μάζευαν λουλούδια στην πεδιάδα της Έννας στη Σικελία, την άρπαξε ο Άδης. Στην πολύ γνωστή παράσταση από τον βασιλικό τάφο της Βεργίνας (366 π.Χ.) η νύμφη Κυάνη απεικονίζεται έντρομη, πεσμένη στα γόνατα. [πηγή]



Ο φόνος της Προκρίδος από τον Κέφαλο






Ένας ακόμα αρχαίος μύθος αναφέρεται ότι εκτυλίχθηκε στην περιοχή του Ιλισσού και του Υμηττού, όπου πηγάζει. Πρόκειται για τον φόνο της Προκρίδος, κόρης του βασιλιά της Αθήνας Ερεχθέα, από τον άντρα της τον Κέφαλο, μια συγκινητική ιστορία ενός ζεύγους που ενώ αγαπιόντουσαν, οι έριδες της αμφιβολίας για την ερωτική τους πίστη οδήγησαν σε φονικό. Όπως πολύ ποιητικά μας σώζει ο Οβίδιος στις Μεταμορφώσεις του η ιστορία έχει ως εξής [Οβιδίου, Μεταμορφώσεις, VII, 694-865, Μετάφραση Θεόδωρος Τσόχαλης]:


Ήταν η Πρόκρις, αδελφή τούτη της αρπαγμένης Ωρειθυίας,
εάν το κάλλος και το ήθος των δυο θέλεις να παραβάλεις 
ν’αρπαχθεί ήταν αυτή πιο άξια. Ο Ερεχθεύς ένωσε τούτη μ’εμέ. 
Ο έρως ένωσε τούτη μ’εμέ. Ευδαίμων λεγόμουν και ήμουν, 
και τώρα ακόμα έτσι θα ‘μουν, οι θεοί όμως αλλιώς θελήσαν.


Μετά τους άγιους γάμους μας ήταν δεύτερος μήνας, 
κι εγώ άπλωνα για κερασφόρα ελάφια δίχτυα 
κι απ’την ακραία κορφή του ωραίου Υμηττού όρους, 
που ανθεί πάντα, η χρυσαφένια Αυγή (Aurora), το σκότος σπρώχνοντας πέρα, 
το πρωί μ’είδε και με αρπάζει χωρίς να θέλω.


Μου επιτρέπεται να ειπώ αλήθεια, με της θεάς την εύνοια, 
αν κι είχε ρόδινη όψη περίβλεπτη όντας, 
αν και κρατάει τούτη τα όρια μεταξύ  νύχτας και της ημέρας, 
αν και τρεέφεται με υγρό νεκτάρειο, 
εγω την Πρόκρι πάντα αγαπούσα, η Πρόκρις ήταν μεσ’ στην καρδιά μου, 
στο στόμα μου ηταν η Πρόκρις πάντα.


Κάπως έτσι λοιπόν στα κυνήγια του στον Υμηττό ο Κέφαλος συναντούσε την Αύρα σπέρνοντας τις αμφιβολίες στην Προκρίδα η οποία άρχιζε να τον υποψιάζεται. Εδώ καλέ μου αναγνώστη ίσως σκέφτηκες και εσύ ότι αυτή η Αύρα ήταν ίσως μια ιέρεια της Πανδήμου Αφροδίτης, στην περιοχή της Καλοπούλας, όπου υπήρχε και λατρευτικός χώρος της. Άλλωστε το ειδυλλιακό τοπίο σε συνδυασμό με την απόσταση από την πόλη και τα περίεργα μάτια ευνοούσε κάτι τέτοιο. Ίσως βέβαια και να αδικούμε τον Κέφαλο, ο οποίος θα μπορούσε να είναι κάλλιστα ένας πιστός σύζυγος. Το να μείνουμε με την αμφιβολία έχει και αυτό την ομορφιά του. Άλλωστε η γοητεία της μυθολογίας μας έγκειται στο γεγονός της πολυεπίπεδης προσέγγισης της και όχι στην μονοσήμαντη ερμηνεία της.

Συνεχίζοντας στον μύθο μας, μια μέρα η Πρόκρις αποφάσισε να ακολουθήσει μυστικά τον Κέφαλο στο κυνήγι του, για να τον πιάσει στα πράσα κυριολεκτικά.


Το φως της μέρας της επομένης είχε απωθήσει τη μαύρη νύχτα και εγώ βγαίνω, 
πάω στα δάση θεριά νικώντας, κι όντας στη χλόη είπα: 
Αύρα, έλα να θεραπεύσεις τον κάματο μου! 
Και ανάμεσα σ’αυτά τα λόγια μου φάνηκε ότι άκουσα ξάφνου,
κι’εγώ δεν ξέρω τι στενάγματα. Αλλ’ όμως είπα: Έλα καλλίστη, 
έξαφνα φύλλα πέφτοντας, κάναν ήπιο θόρυβο και καθώς νόμισα πως είναι αγρίμι, 
το φτερωτό μου έριξα ακόντιο. Ήταν η Πρόκρις κι έχοντας τραύμα μέσα στο στήθος, 
ωιμέ! Φωνάζει. 
Μόλις κατάλαβα πως της δικής μου πιστής συζύγου η φωνή είναι, 
ξετρελαμένος μ’ορμή μεγάλη στη φωνή τρέχω, 
ημιθανή αυτήν, με ρούχα καταβρεγμένα μ’αίμα βαμμένα
και το δικό της δώρο απ’το τραύμα να τραβά, 
βρίσκω εγώ ο έρμος
και το κορμί της, πιο αγαπημένο κι απ’το δικό μου, 
ανασηκώνω στην αγκαλιά μου και αφού έσκισα από το στήθος το φόρεμα της, 
δένω το τραύμα κι ευθύς πασχίζω να σταματήσω εγώ το αίμα, 
και ικετεύω να μη μ’αφήσει να γίνω ανόσιος με την θανή της.
Αν και δεν είχε αυτή δυνάμεις κι ενώ μελλόταν να αποθάνει 
με βία είπε τα λόγια τούτα: 
Στους ιδικούς μας όρκους του γάμου παρακαλώντας σε ικετεύω 
και στους θεούς μας και στους ουράνιους, και σ’όσα πήρα καλά από σένα, 
και στη δική μας μεγάλη αγάπη, που μένει ακόμα τώρα που φεύγω, 
που της θανής μου είναι αιτία, 
να μην αφήσεις να μείνει μέσα στους θαλάμους μας αυτή η Αύρα (Auram).


Τα σπαρακτικά λόγια της Προκρίδος στο τέλος της ζωής της είναι ξεκάθαρα. Ζητά από τον Κέφαλο να μην πάρει, αυτή η Αύρα, την θέση της μέσα στο σπίτι. Η Πρόκρις πεθαίνει με την επιθυμία να σεβαστεί την μνήμη της, ο νόμιμος άνδρας της, ο Κέφαλος. Ας σημειώσουμε επίσης εδώ ότι η Πρόκρις είναι αδελφή της Ωρειθυίας, η οποία κλάπηκε όπως αναφέραμε από τον Βορέα στον Ιλισσό.





Ένα πορνείο στον Υμηττό



Η Καλοπούλα της Καισαριανής είναι ίσως η πιο γνωστή πηγή στον Υμηττό, όμως λίγοι την συνδέουν με τον Ιλισσό, μιας και σήμερα το ποτάμι έχει εξαφανιστεί από τα μάτια των κατοίκων της Αθήνας. Η πηγή της Καλοπούλας λοιπόν, όπως και η πηγή που βρίσκεται πάνω από το εκκλησάκι της Ανάληψης (Τρύπια εκκλησία) είναι δυο ενεργές και σήμερα πηγές του Ιλισσού. Το νερό αυτών των πηγών, όταν δεν το συγκρατεί η Φιλοδασική Ένωση Αθηνών για να ποτίζει τα φυτεμένα δέντρα και τις καλλιέργειες της Μονής Καισαριανής, του ευρύτερου Αισθητικού Δάσους, καταλήγει στο Μεγάλο Ρέμα Καισαριανής, έναν κλάδο του Ιλισσού, γνωστός και ως Καισαριανιώτικος Ηριδανός.

Η τοποθεσία όπου βρίσκεται σήμερα το αναψυκτήριο του Δήμου Καισαριανής ονομαζόταν στην αρχαιότητα, όπως έχουμε ήδη αναφέρει, Κύλλου Πήρα. Ίσως η ίδια η ονομασία της Καλοπούλας να προέρχεται από την παραφθορά αυτού του ονόματος (Κύλλου Πήρα = Κάλο Πούλα). Δίπλα στην πηγή της Καλοπούλας, σύμφωνα με ιστορικές πηγές, λειτουργούσε λατρευτικός χώρος της Αφροδίτης, κατάλοιπο της εποχής των Πελασγών.

Σε μια χαμένη τραγωδία του Αριστοφάνη με το όνομα Κένταυρος, αναφέρει χαρακτηριστικά [Fragmenta Comicorum Graecorum,  August Meineke, 1839, Τόμος 1, Σελίδα 281]:

το δε πορνείον Κύλλου Πήρα

Ο δε Ησύχιος που μας σώζει και το προηγούμενο απόσπασμα αναφέρει ακόμα:



έστι γαρ χωρίον Αθήνησιν επηρεφές και κρήνη.
αντί δε του πέραν πήραν έφη 


Επίσης άλλη μια σχετική αναφορά γίνεται από τον Φώτιο [Φώτιος p.185,21]. Αναφέρει σχετικά:

Κυλλού Πήραν: η Πήρα χωρίον προς τω Υμηττώ,
εν ω ιερόν Αφροδίτης και κρήνη εξ ής αι πιούσαι ευτοκούσι
και αι άγονοι γόνιμοι γίνονται 


Ο Φώτιος βλέπουμε ότι διασώζει και μια παράδοση για την ευγονικότητα των υδάτων της Καλοπούλας. Μια ευγονικότητα που συνδέεται με τις πανάρχαιες ερωτοκεντρικές λατρείες της περιοχής. Στο σημείο αυτό, ας μας επιτραπεί ακόμα μια λογική αλλά παράλληλα τολμηρή σκέψη. Η σύνδεση της γονιμοποίησης με το νερό, με τον αέρα και με άλλες φυσικές αιτίες και φαινόμενα, υποκρύπτει στον μυθολογικό πυρήνα αυτών των ιστοριών, ερωτικές πράξεις. Άλλωστε καμία γυναίκα δεν έμεινε ποτέ έγκυος από τα στοιχεία της φύσης και κατ επέκταση χωρίς την επαφή με έναν άνδρα. Επομένως η γονιμότητα που έδινε η πηγή, με μια λογική εξήγηση πρέπει να οφείλεται στις εκεί συνευρέσεις των δύο φύλων, εξ ου και η διασημότητα της πηγής, μιας και από ότι φαίνεται πολλές γυναίκες ανέβαιναν εκεί για να δουν "αποτελέσματα". Δεδομένου ότι πήγαιναν γυναίκες για να μείνουν έγκυες μπορούμε να συμπεράνουμε ότι εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με πορνείο, όπως το εννοούμε σήμερα, αλλά με έναν χώρο όπου οι γυναίκες αυτές μπορούσαν και είχαν την πρωτοβουλία των κινήσεων, ακόμα και των επιλογών.

Σώζεται μάλιστα και ένα δημοτικό τραγούδι, της Χριστιανικής εποχής μάλιστα, που συνδέει ένα μικρό κορίτσι δώδεκα χρονών, που ήθελε να γίνει καλόγρια, με ένα ερωτικό κάλεσμα σε μια πηγή (αντελικό είναι το μέρος που αντλούσαν νερό). [Γιάννης Κορίδης, Τα ωραιότερα Δημοτικά τραγούδια, Τόμος Γ', Της Αγάπης και του Έρωτα, σελ.99]


Κάτω στην Αγιά Μαρίνα καί στην Παναγιά
δώδεκα χρονώ κορίτσι πάει καλογριά.
Με σταυρούς, με κομπολόγια πάει στην εκκλησιά.
Μούδε το σταυρό της κάνει, μούδε προσκυνά.
Γιε μ' τα σταυροδρόμια πιάνει καί πουλάει κρασί.
Πέρασ' ένας, πέρασ' άλλος, πέρασα καί γω ο καημένος.
-Καλογρίτσα μ', καλογρίτσα μ', πόσο το κρασί;
-Πέντε γρόσια στους γερόντους, τζάμπα στα παιδιά.
-Καλογρίτσα μ', κι αν μεθύσω πού θα κοιμηθώ;
-Πάμε πέρα στο κελί μου καί στ' Αντελικό.
Σ' όχω πέρδικα ψημένη καί γλυκό κρασί,
για να φάμε καί να πιούμε καί να γλυκοκοιμηθούμε.

Ακόμα και μέχρι πολύ πρόσφατα, οι παλαιοί Αθηναίοι θα το θυμούνται, ότι υπήρχε η παράδοση πως τα νερά της Καλοπούλας προσέφεραν γονιμότητα και τεκνογονία στις γυναίκες που την επισκέπτονταν και έπιναν από το νερό της, συνεχίζοντας έτσι με αυτόν τον ιδιαίτερο τρόπο, τις παραδόσεις του τόπου.


Όπως παρατηρούμε η ευγονία της συγκεκριμένης πηγής έχει βαθιές ρίζες, από τα ερωτικά ήθη των Πελασγών της αρχαιότητας, μέχρι τους σύγχρονους κατοίκους της Καισαριανής και όχι μόνο. Ακόμα και στην περίφημη πηγή του Κριού, στην Μονή Καισαριανής, το νερό ακόμα και σήμερα βγαίνει από το στόμα ενός κριαριού, το οποίο είναι γονιμικό σύμβολο και το ιδεόγραμμα του οποίου υποδηλώνει, πέρα από τα κέρατα του κριαριού και τα θηλυκά γεννητικά όργανα. 










Η μύηση του νεαρού Φαίδρου, από τον Σωκράτη, στα ερωτικά, στις όχθες του Ιλισσού




Κατηφορίζοντας από τον Υμηττό και φτάνοντας πάλι στην περιοχή όπου ο Βορέας άρπαξε την Ωρείθυια έχουμε μια ακόμα ερωτική ιστορία που έλαβε χώρα εκεί. Την μύηση του νερού Φαίδρου από τον Σωκράτη, στα ερωτικά. Πληροφορίες για αυτό το γεγονός αντλούμε από τον ομώνυμο διάλογο του Πλάτωνα Φαίδρο.

Στο έργο του Φαίδρος ο Πλάτων πραγματεύεται κυρίως το θέμα του έρωτα. Ή για να είμαστε πιο ακριβόλογοι, την τέχνη του έρωτα. Τα κεντρικά ζητήματα που αναδεικνύει ο διάλογος είναι δύο:


- τι είναι ο έρωτας και

- πώς διαμορφώνεται ο λόγος που θα επιχειρήσει την απάντηση στο προαναφερόμενο ερώτημα και συνακόλουθα, ποια είναι τα χαρακτηριστικά ενός επιτυχημένου λόγου.

Ο διάλογος λοιπόν διαπραγματεύεται την ρητορική και τον έρωτα. Ο Πλάτωνας συνδέει περίτεχνα τα δυο αυτά άσχετα φαινομενικά μεταξύ τους θέματα με τέτοια φυσικότητα όπως το να κάνουμε έναν περίπατο σε ένα όμορφο ποτάμιο τοπίο, που αποτελεί και το πεδίο τέλεσης του διαλόγου.



Όπως έχει επισημάνει σχετικά και στις ομιλίες του ο Γιώργος Τσαγκρινός, η δύναμη του λόγου και η σωστή χρήση των λέξεων οδηγεί στην ερωτική έλξη. Άλλωστε στο μελλοντικό χρόνο το ρήμα λέγω τρέπεται σε ερώ.

Ο συγκεκριμένος διάλογος που γίνεται μεταξύ του Σωκράτη και του νεαρού Φαίδρου του Μυρρινούσιου, θερμού μαθητή του σοφιστή Λυσία αλλά και του φιλοσόφου Σωκράτη, γίνεται στις όχθες του Ιλισσού σε συγκεκριμένο σημείο, γεγονός που δεν μπορούμε να το αποδώσουμε σε τυχαία επιλογή του Πλάτωνα, αλλά σε μια ταυτόχρονα συμβολική και αλληγορική επιλογή.

Η μεν συμβολικότητα της επιλογής εξηγείται με την αντιστοιχία του ευρύτερου χώρου, ως ποταμού ζωοδότη, με τον επίσης τροφό της ζωής έρωτα. Η δε αλληγορική με την υπονοούμενη γειτνιάζουσα λειτουργία δυο Αθηναϊκών Γυμνασίων, όπου ως γνωστόν, σύχναζαν οι νέοι εραστές με τους ερωμένους τους. Πρόκειται δηλαδή για ένα σημείο όπου τα ερωτικά δρώμενα δεν ήταν σπάνια, ειδικά μεταξύ των ανδρών.



Στο σημείο αυτό θεωρούμε σκόπιμη μια αναφορά σχετικά με τον εραστή και τον ερωμένο. Το κείμενο που ακολουθεί είναι αποσπάσματα από το βιβλίο του M.H.E.MEIER και του L.R.DE POSEY: Ο "ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΩΤΑΣ" στην Αρχαιότητα, από τις εκδόσεις Περίπλους. 


Κατά κανόνα, υπήρχε μεγάλη διαφορά ηλικίας μεταξύ του εραστή και του ερωμένου [Πλάτων, Φαίδρος, 240 b.]. Ο ερωμένος ήταν ένα αγόρι, ωστόσο όχι τόσο νεαρό που να θεωρείται παιδί, αλλά ήδη στην ηλικία της εφηβείας [Πλάτων, Συμπόσιο, 181 d.]: ένα μειράκιον. Κι όμως, σύμφωνα με τη διαίρεση των ηλικιών κατά τον Ιπποκράτη [Φίλων, De mundi opific., π. 18 c.], η εφηβεία εκτείνεται από τα δεκαπέντε έως τα εικοσιένα έτη: τέτοια έπρεπε λοιπόν να είναι η συνήθης ηλικία του ερωμένου. Εξάλλου, κανένας νόμος δεν υπεράσπιζε, όπως ανέφερε ο Πλάτων [Πλάτων, Συμπόσιο, π. 181.], τον έρωτα προς αγόρια πιο νεαρά, ούτε όμως και επέβαλε να συνδέεται κανείς μονάχα με εκείνους που ήταν ήδη απόλυτοι κύριοι των αποφάσεών τους. Εικάζεται όμως ότι οι πιο τίμιοι άνδρες επέβαλαν αυθόρμητα στον εαυτό τους αυτή την υποχρέωση.

Το ότι συνήθως οι ερωμένοι είχαν την ηλικία αυτών που αποκαλούντο μειράκια, είναι πράγμα που δεν θα ήταν δύσκολο να αποδείξουμε, όχι μόνο με τα μειράκια κινούμενα στα κωμικά ποιήματα του Ευπόλιδος και του Θεόπομπου [Εύπολις, π. 106, Runck ; Θεόπομπος, στα σχόλια του Πίνδαρου, Πυθ. ΙΙ, 75 ; Αριστοφάνης, Σφήκες, 687, Βάτραχοι, 1082.] και με τις προαναφερθείσες αναφορές του Κορνήλιου Νέπωτος [Κορνήλιος Νέπος, Βίος Αλκιβιάδου.], αλλά και με πολλούς πλατωνικούς διαλόγους [Πλάτων, Χαρμίδης, 3 ; Αλκιβιάδης, π. 123 ; Φαίδρος, 237 b.], όπου βλέπουμε ότι οι λέξεις φιλομείραξ και φιλομειράκιος χρησιμοποιούντο για να περιγράψουν τους εραστές μιας τέτοιου είδους ερωτικής σχέσης. Θα ξαφνιαζόταν κανείς από το γεγονός ότι ο Σωκράτης επεδίωξε την αγάπη του Αλκιβιάδη που ασφαλώς ήταν ακόμη πολύ ωραίος, το πηγούνι του όμως είχε ήδη καλυφθεί με γένια [Πλάτων, Πρωταγόρας, initio.], και για το ότι ο ποιητής Αγάθων και ο φιλόσοφος Ζήνων, ήδη στην ηλικία περίπου των σαράντα ετών, μπόρεσαν να αγαπηθούν, ο πρώτος από τον Ευριπίδη [Aelianus, Ποικίλη Ιστορία, ΧΙΙΙ, 4 ; Πλούταρχος, Ερωτικός, 24.] και ο δεύτερος από τον Παρμενίδη [Πλάτων, Παρμενίδης, § 2, 35.]. Ο Ευριπίδης σχολίασε τον έρωτά του για τον Αγάθωνα: «Και το φθινόπωρο καλό είναι!»

Από την άλλη πλευρά, κατά κανόνα δεν έπρεπε ο εραστής να ξεπερνά τα σαράντα, ή θα έπρεπε τουλάχιστον να είναι ακόμη εν ηλικία. Αυτό προκύπτει από την έκφραση του Θεόπομπου [Σχόλια του Πίνδαρου, Πυθ., ΙΙ, 75.] ηλικώταις  και επίσης από τον αττικό νόμο που απαγόρευε στους άνδρες εν ηλικία την είσοδο σε γυμνάσια όπου σύχναζαν αγόρια και που απαιτούσε για τον χορό των παιδιών ο χορηγός να είναι τουλάχιστον σαράντα ετών [Αισχίνης, Κατά Τιμάρχου, π. 35, 39.]. Δεν έλειπαν όμως και εξαιρέσεις, όπως ο γέρων πυροπίπης [Αριστοφάνης, Ιππότες, v. 408.] που παρακολουθούσε με φθόνο έναν όμορφο νεαρό. 

Από πλευράς του εραστή, υπήρχε επιφύλαξη και φιλαρέσκεια. Θεωρείτο αισχρό οι εραστές να συζητούν με άλλους νεαρούς που θα μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο πόθου [Πλάτων, Συμπόσιο,184 a.], αν και αυτή ήταν η κύρια αιτία  διενέξεων [Aelianus, Ποικίλη Ιστορία, ΙΙ, 21.] μεταξύ του ποιητή Αγάθωνα και του εραστή του Παυσανία. Η συμφιλίωση όμως ήταν τόσο γλυκιά ώστε, κατά τα λόγια του Ιέρωνα, βασιλέως των Συρακουσών, αποτελεί το έναυσμα για μια νέα αρχή [Ξενοφών, Ιέρων, Ι, 35.].

Τέλος, στο παίγνιο του κότταβου, όταν το κρασί χυνόταν από ψηλά σε μπακιρένιο σκεύος από κούπα που ύψωναν οι παίχτες όσο ψηλότερα μπορούσαν, ο εραστής πρόφερε το όνομα του αγαπημένου του προσώπου και, ανάλογα με τον ήχο που έκανε η πτώση του υγρού, έψαχνε μυστηριακές ενδείξεις που θα του αποκάλυπταν τα αισθήματα του ερωμένου του [Αθήναιος, XV, 668 d.].

Αν αυτά δεν αποτελούσαν παρά μόνο μερικές μεμονωμένες πράξεις, θα μπορούσαμε να αρκεστούμε στην εξήγηση που θέλει την ερωτική έλξη για αγόρια μια περίεργη παρά φύσιν ανωμαλία. Αλλά όταν βλέπουμε ένα έθνος σύσσωμο να μοιράζεται αυτά τα συναισθήματα και να διαπράττει αυτές τις πράξεις· όταν βλέπουμε ότι ούτε κατά την άσκηση τέτοιων πράξεων, ούτε κατά την εκδήλωση τέτοιων συναισθημάτων φοβάται κανείς το φως της ημέρας και τα βλέμματα των ανθρώπων· ότι, αντίθετα, αυτά τα διαπράττει κανείς δημοσίως και με πλήρη ελευθερία· ότι μια τέτοια συμπεριφορά δεν στιγματίζει κανέναν και μάλιστα τιμάται από τους περισσότερους· ότι δικαιολογούμε τις πιο μεγάλες αταξίες από πάθος και τις δυστυχίες που μπορούν να προκύψουν σαν ακούσιες και άδικες ατυχίες, σαν συμφορές [Λυσίας, Κατά Σίμωνος, σσ. 135, 153.]· τότε καθίσταται απαραίτητο, αν θέλουμε να κατανοήσουμε πραγματικά περί τίνος πρόκειται, να επεκτείνουμε την έρευνα και να μελετήσουμε την ιστορία αυτών των σχέσεων σε διαφορετικές εποχές και σε διαφορετικά γένη και φυλές που συνιστούσαν το ελληνικό έθνος.

Στο σημείο αυτό, θεωρούμε σκόπιμο να παραθέσουμε δυο αποσπάσματα του καθηγητή Λιαντίνη, από το βιβλίο του Γκέμμα, που αφορούν τον Φαίδρο και τον Σωκράτη:


«Στο Φαίδρο, που βρίσκεται το πιο βαθύ κύτταρο της φιλοσοφίας του Πλάτωνα, η θεωρία των ιδεών, βρήκα πολλά πράγματα. Βρήκα, γιατί ο έρωτας αποβλακώνει, και γιατί ο έρωτας τρελαίνει τους ανθρώπους. Βρήκα, γιατί οι έλληνες θελήσανε μοιχαλίδα την πιο ωραία γυναίκα που έφτασε να πλάσει η φαντασία τους, την Ελένη της Σπάρτης. Βρήκα, πόσο υπέροχο πράγμα είναι η ελληνική αρετή, και η ηθική ελευθερία των ελλήνων. Και πόσο μοχθηρή και αφύσικη είναι η ηθική των εβραίων. Εκείνο το διαβόητο "οὐ μοιχεύσεις" του μωσαϊκού νόμου. Που το μόνο φυσικό νόημα και η μόνη κοινωνική σταθερά που το χαρακτηρίζει, είναι να παραβαίνεται ακατανίκητα από τους περισσότερους ανθρώπους σε όλες τις εποχές. Βρήκα, πόσο βαθιά σκύψανε οι έλληνες, και είδανε και γνωρίσανε τη φύση του ανθρώπου. Δεν τη λέω ψυχή, γιατί η λέξη ψυχή είναι διαβλημένη και έχει καταντήσει ύποπτη. Βρήκα, τι είναι η τέχνη του λόγου. Και πώς γράφουνται τα πολλά ασήμαντα βιβλίδια, και τα λίγα αθάνατα έργα. Και κυρίως αυτό. Βρήκα τον αγώνα, τη βούληση για δύναμη, τη φυσικότητα, την υγεία, τον πόνο και την εμορφιά που κρύβει η αρετή των ελλήνων. Πράγμα που την έκαμε αβάσταχτη σε όλους τους κατοπινούς. Τους ευρωπαίους, τους νεοέλληνες, τους χριστιανούς, τους βουσμανοαμερικάνους, και όσους άλλους. Και γι' αυτό τη διαστρέψανε. Και από την αστραφτερή τίγρη της Σουμάτρας κοιλοπονήσανε και γέννησαν και συγκατοικούν με μια ψωραλέα γάτα.»


και σε κάποιο άλλο σημείο στο ίδιο βιβλίο:


Τελικά, τους πηδούσε τους μαθητές του ο Σωκράτης, ή όχι;
Με συμπαθάτε, τίμιοι αναγνώστες, που λέει ο αγνός
Μακρυγιάννης. Αλλά δε νταγιαντώ η κακοήθεια της ζωής να
γίνεται σεμνοτυφία της γλώσσας. Τέτοιες προτάσεις άσπιλες δε
γράφουνται αλλιώς.
... 

Κάπως έτσι λοιπόν, στις όχθες του Ιλισσού, ένα ζεστό καλοκαιρινό μεσημέρι, 2.500 χρόνια πριν, ο Σωκράτης μύησε τον νεαρό Φαίδρο στα ερωτικά. 


Στην ίδια περιοχή, όπως έχουμε προαναφέρει, εκατέρωθεν της κοίτης του Ιλισσού, λειτουργούσαν τα δυο από τα τρία γυμνάσια των αρχαίων Αθηνών, το μεν Λύκειο απέναντι από το Καλλιμάρμαρο και το δε Κυνόσαργες λίγο πιο Νοτιοδυτικά (Βουλιαγμένης και Καλλιρρόης). Το τρίτο ήταν στην περιοχή της Ακαδημίας Πλάτωνος. Εκεί στις όχθες του Ιλισσού, ανάμεσα στο Λύκειο και το Κυνόσαργες, χώροι όπου ασκούνταν γυμνοί οι νέοι, υπό το άγρυπνο βλέμμα των εραστών τους, έλαβε χώρα και ο διάλογος. 




Τα Μυστήρια εν Άγραις

Αρκετοί μελετητές υποστηρίζουν ότι, τα Μυστήρια εν Άγραις ιδρύθηκαν με στόχο την μύηση του Ηρακλή, ο οποίος επιθυμούσε να συμμετάσχει στις τελετουργίες προς τιμή της Θεάς. Τα μυστήρια αυτά τελούνταν κατά τον μήνα Ανθεστηριώνα (Φεβρουάριο) στην Άγρα, ή Αγραί στις όχθες του Ιλισσού. Σύμφωνα με την μυθική αιτιολόγηση της, η γιορτή θεσπίστηκε προκειμένου να μυηθεί ο Ηρακλής πού δεν είχε δικαίωμα ως μη Αθηναίος. Πιθανολογείται πάντως πως κατά τη διάρκεια των Μικρών Μυστηρίων, όπως αυτά καλούνταν, αφού ήταν προπαρασκευαστικά για τα Μεγάλα της Ελευσίνος, δινόταν παράσταση τελετουργικού δράματος, που είχε να κάνει με  τη γέννηση ή το θάνατο ή τη δεύτερη γέννησή του Διονύσου, ή ακόμα την ένωσή του με την Κόρη. Σώζεται επίσης ότι τελούνταν καθαρτήριες τελετές, οι οποίες περιλάμβαναν κι ένα καθαρτήριο λουτρό στον Ιλισσό. Να αναφέρουμε επίσης εδώ ότι στο Γυμνάσιο της περιοχής, το Κυνόσαργες, αθλούνταν οι μη Αθηναίοι μέχρι και τα ιστορικά χρόνια.

Αυτά τα μυστήρια, όπως και της Ελευσίνος, ήταν αφιερωμένα στην Δήμητρα και την Κόρη. Ήταν μυστήρια τα οποία ερχόντουσαν από τις μητρογραμμικές παραδόσεις. Η μύηση του Ηρακλή, ενός κατ εξοχήν Δωρικού ήρωα, δηλαδή πατρογραμμικού, έχει ενδιαφέρον δεδομένης της σύνδεσης των Δωριέων με την ανδρική ομοφυλοφιλία.  


Επανερχόμενοι και πάλι με αποσπάσματα από το βιβλίο του M.H.E.MEIER και του L.R.DE POSEY: Ο "ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΩΤΑΣ" στην Αρχαιότητα, από τις εκδόσεις Περίπλους, διαβάζουμε:


...Οι μύθοι που ανακαλέσαμε στο προηγούμενο κεφάλαιο ήδη μας δείχνουν λίγο πολύ ποιες είναι οι ελληνικές φυλές και πόλεις που θα πρέπει να μελετήσουμε όσον αφορά την συνήθεια της ερωτικής σχέσης με αγόρια. Ο Απόλλωνας δεν είναι ο θεός και ο Ηρακλής ο ήρωας της δωρικής φυλής [Σχετικά με τη δωρική παιδεραστία, βλ. Müller, Dorier, II, 290 κ. εξ.]; Κι όμως, αυτά είναι τα πρόσωπα που οι μύθοι μας παρουσιάζουν σαν ιδιαιτέρως επιδιδόμενα στην ερωτική σχέση με αγόρια. Επομένως, θα ξεκινήσουμε τη μελέτη μας από τα κράτη της δωρικής φυλής.

Εδώ λοιπόν έχουμε μια "ένωση" ή αν τολμήσουμε να πούμε μια "ειρήνη" με τις δυο παραδόσεις. Ο έρωτας άλλωστε στις αυθεντικές του τιμές, ενώνει. Στην συγκεκριμένη περιοχή λοιπόν εντοπίζουμε στοιχεία από τις μητρογραμμικές κοινωνίες αλλά και τις πατρογραμμικές, σε αντιστοιχία με την ξεκάθαρα τεκνογονική ερωτική συνεύρεση των ετερόφυλων στο χωρίον Κύλλου Πήρα. Ο Ιλισσός τα χωράει όλα λοιπόν.


Κλείνοντας με τις δωρικές παραδόσεις της περιοχής αναφέρουμε και την σχετική ιστορία όπου κατά την παράδοση, κοντά στο ποταμό Ιλισσό, τοποθετείται το μέρος όπου φονεύθηκε εκούσια ο φιλόπατρις Βασιλεύς της Αθήνας Κόδρος, από τους Δωριείς οι οποίοι είχαν στρατοπεδεύσει στην περιοχή. Πριν εκστρατεύσουν είχαν ζητήσει χρησμό από το μαντείο των Δελφών που τους είχε προφητεύσει ότι θα καταλάμβαναν την Αθήνα αρκεί να μη σκότωναν το βασιλιά της.

Ο Κόδρος λοιπόν ένα βράδυ ντύθηκε με ρούχα χωρικού και κατευθύνθηκε προς το στρατόπεδο των εχθρών του. Εκεί συνάντησε δυο στρατιώτες και τους επιτέθηκε. Οι δυο Δωριείς ξαφνιασμένοι από την απρόσμενη αυτή επίθεση, αμύνθηκαν και πριν προλάβουν να καλοσκεφτούν τι γίνεται, τον σκότωσαν. Το νέο διαδόθηκε αστραπιαία στην πόλη και οι Αθηναίοι συγκινημένοι από τη θυσία του βασιλιά τους ζήτησαν από τους εχθρούς τους το σώμα του Κόδρου για να τον θάψουν με τιμές. Μόνο τότε οι Δωριείς κατάλαβαν το λάθος τους και συνειδητοποίησαν ότι δεν ήταν η μοίρα τους να κατακτήσουν την Αθήνα. Δεν θα πήγαιναν κόντρα στο χρησμό.

Στον εν λόγω χώρο, την κοιλάδα των ναών, όπου αυτοί ξεπερνούν τους 20, όπως την αποκαλούμε, λειτουργούσαν αρκετά ιερά τα οποία συνδέονταν με ερωτικές και οργιαστικές λατρείες όπως πχ τα ιερά και οι βωμοί:

- της εν Κήποις Αφροδίτης

- της Αφροδίτης Ουρανίας
- του 
εν Λίμναις Διονύσου 

- του Αχελώου, του Πανός και των Νυμφών
- των Ιλισίδων ή Ιλισιάδων Μουσών



Τα παντρεμενάδικα στο Μετς του Ιλισσού




Μετς καλείται η συνοικία που βρίσκεται Νοτιοδυτικά του λόφου του Αρδηττού, και καλύπτει την έκταση από το Παναθηναϊκό Στάδιο μέχρι το Α΄ Νεκροταφείο και την λεωφόρο Βουλιαγμένης. Το όνομά της, η συνοικία το οφείλει σε μία μπυραρία που λειτουργούσε στα τέλη του 19ου αιώνα, με την επωνυμία "Μετς" που έχτισε το 1883 ο Γερμανός Κάρολος Φιξ, ο οποίος διέθετε στην Ελληνική κοινωνία, την ομώνυμη μπύρα που έφτιαχνε στο εργοστάσιό του στην Αθήνα, το οποίο λειτουργούσε λίγο πιο κάτω στις όχθες του Ιλισσού. 

Την ονομασία της μπιραρίας εμπνεύστηκε ο ίδιος ο Φιξ από την γαλλική πόλη όπου, το 1871, πραγματοποιήθηκε η τελευταία  μάχη του πρόσφατου Γαλλο - Πρωσικού πολέμου, και στην οποία είχαν λάβει μέρος ακόμα και Έλληνες εθελοντές. Λίγο πιο ΝΔ από την μπυραρία, στο τέλος του 19ου αιώνα λειτούργησαν τα «Παντρεμενάδικα», λόγω του ότι ήταν τόπος για ερωτικά ραντεβού και καταφύγια παράνομων δεσμών στις ξύλινες πρόχειρες κατασκευές που υπήρχαν στην περιοχή.

Υπάρχει επίσης και η παράδοση ότι κάποιο ζευγάρι ηλικιωμένων παντρεύτηκε κάποτε εκεί και κάποιος φώναξε "Εδώ μικροπαντρεύονται, φαίνεται ότι ήρθαμε στα Μικροπαντρεμενάδικα" και από σύντμηση έμεινε παντρεμενάδικα.

Σχετικά με αυτούς τους ερωτικούς τόπους διαβάζουμε σχετικά (πηγή κειμένου):

Γάμπα! Τζάμπα; Α, μπα!

Καταρχάς να εξηγήσουμε τον όρο «παστρικιά», μπας κι έχει μείνει στην εποχή μας κανένας αδαής και δεν το ξέρει. Επειδή, λόγω επαγγελματικών αναγκών, οι «ιέρειες» της Πάνδημης Αφροδίτης πλενόντουσαν πιο συχνά από τον υπόλοιπο πληθυσμό –ο οποίος πλενόταν μια φορά κάθε δέκα-δεκαπέντε μέρες!-, τις φώναζαν περιπαικτικά «οι παστρικιές». Από την περίοδο της Belle Époque και μετά (1880), θα αποκαλούνται πιο συχνά οι «παξιμάδες».

Γιατί παξιμάδες; Οι εποχούμενες πόρνες που γύριζαν στους δρόμους, συνήθιζαν για να προκαλέσουν και ν’αστειευτούν με τον αντρικό πληθυσμό των καφενείων να περνούν ανάμεσα στα τραπεζάκια και να κλέβουν τα παξιμαδάκια που συνόδευαν τον καφέ. Οι Αθηναίοι, που διασκέδαζαν αφάνταστα με τα παρατσούκλια, δεν άργησαν να τις βαφτίσουν «παξιμαδοκλέφτρες» το οποίο αργότερα έγινε «παξιμάδες»!

Είναι ευνόητο ότι, ήταν αδύνατο μια «παστρικιά» να κατοικεί σε κεντρική συνοικία της Παλιάς Αθήνας. Ακόμη και να πέρναγε από κει, οι τίμιες γειτόνισσες σταυροκοπιόντουσαν για να φύγει μακριά ο διάβολος, άλλες τις φτύνανε (με ηχηρό πάντα το «φτου») κι οπωσδήποτε τις μουντζώνανε. Οι πιο ευγενικές περιοριζόντουσαν στο να κλείνουν πόρτες και παράθυρα μέχρι να φύγει το μίασμα και φυσικά, να μην πάρουν χαμπάρι τα παιδιά και κυρίως η κόρη, που ήταν κλεισμένη σχεδόν μονίμως μέσα.

Αυτές, λοιπόν, οι λιγοστές πόρνες κατοικούσαν στα πιο απόκεντρα σημεία, έξω από το αθηναϊκό κέντρο. Τα σημεία αυτά ήταν κοντά στην πλατεία Βάθη, απ’όπου περνούσε το λεγόμενο ρέμα του Κυκλόβορου, που ερχόταν από τα Τουρκοβούνια και κατέληγε στον Κηφισό και στα Παντρεμενάδικα (σημερινός Λόφος Αρδηττού). Πολύ αργότερα, μετά το 1885, άρχισαν να συχνάζουν στη Νεάπολη και κυρίως στο Γκαζοχώρι, τη φτωχική συνοικία κοντά στο «Γκάζι» της Πειραιώς.



Στην περιοχή αυτή λοιπόν, ανάμεσα στην παραρεμάτια βλάστηση του Ιλισσού, άρχισαν να λειτουργούν από την δεκαετία του 1870 κυρίως και μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα υπαίθρια θέατρα, τα οποία λειτουργούσαν και ως καφέ - σαντάν (καφωδεία). Το 1871 εμφανίζεται το πρώτο, το "Άνδρο Νυμφών", το 1873 εμφανίζεται το "Ιλισσίδων Μουσών", το οποίο μετονομάστηκε σε "Παράδεισος" και είναι το τελευταίο που έκλεισε το 1896. Ο "Κήπος των Χαρίτων" και ο "Απόλλων" επίσης το 1873, τα "Ολύμπια" το 1881 και τέλος ο "Ποσειδών".



Εδώ πρωτοεμφανίστηκαν (στο "Άνδρο Νυμφών") θίασοι βαριετέ με μουσικοχορευτικά νούμερα από ξένες καλλιτέχνιδες (γνωστές και ως "Τούμπλες" από τις πρώτες Βιεννέζες καλλιτέχνιδες, στο τραγούδι των οποίων υπήρχε η επωδός "Τούμπλα - λα, τούμπλα - λα"). Η προκλητική για τα ήθη της εποχής αμφίεσή τους ήταν το μυστικό επιτυχίας αυτών των κέντρων. Όπως έγραφε χρονικογράφος το 1871, "νύμφαι νέαι, ξανθαί την κόμη και ψυχραί την καρδίαν, απόγονοι του Φρειδερίκου του Μεγάλου και του Εράσμου" έκλεβαν τις καρδιές των Αθηναίων και προκαλούσαν πάθη και σκάνδαλα στην Αθήνα[Αθήνα, Ιχνηλατώντας την πόλη με οδηγό την ιστορία και τη λογοτεχνία, Θ.Γιοχάλας, Τ.Καφετζάκη, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2014]




Η "γέφυρα των στεναγμών" στο Μετς






Όπως και στην περίπτωση της περιοχής της Καλοπούλας (ιερό Αφροδίτης - γονιμότητα), έτσι και στην συγκεκριμένη περιοχή που αναφέραμε (στις όχθες του Ιλισσού, ανάμεσα στο Λύκειο και το Κυνόσαργες, πίσω από το Ολυμπιείο) ο χώρος συνεχίζει να έχει μια αντίστοιχη ερωτική χρήση σήμερα.








Εκεί βρίσκεται μια από τις πιο ιστορικές γέφυρες του Ιλισσού, η γέφυρα της οδού Αναπαύσεως στο Μετς, η οποία αποτελεί, σχεδόν σε καθημερινή βάση, μια πραγματικά παράξενα συχνή επιλογή, για μίνι σεξουαλικά ραντεβού, μεταξύ ομοφυλόφιλων ανδρών. Συνήθως υπάρχει και ένας τσιλιαδόρος ή απλά ένας ή περισσότεροι ματάκηδες, την ώρα που δυο άλλοι άνδρες έχουν πάει κάτω από την τρίτοξη γέφυρα και μέσα σε ένα πλήρως ανθυγιεινό περιβάλλον, κάνουν ό,τι κάνουν.









Τραγουδώντας για το ποτάμι και τον έρωτα σε αυτό

Αρκετά τραγούδια έχουν γραφτεί σχετικά και βάζουμε εδώ μερικά για να κλείσουμε όμορφα και μελωδικά το άρθρο μας, όπως αρμόζει σε ένα άρθρο που πραγματεύεται τον έρωτα.



Ο Ιλισσός του Γιώργου Εμιρζά // 1956

Πώς τον λεν, πώς τον λεν 

τον ποταμό;
Ιλισσό, Ιλισσό.

Να σου πω το μικρό μου μυστικό. 

Σ’ αγαπώ, σ’ αγαπώ.

Τα μωρά φωνάζουν τη μαμά τους, 
μα εγώ είμαι έρμο κι ορφανό. 
Τα πουλιά πετούν με τα φτερά τους, 
μα εγώ πετώ μες στο χορό. 

Πώς τον λεν, πώς τον λεν 
τον ποταμό; 
Ιλισσό, Ιλισσό. 
Να σου πω το μικρό μου μυστικό. 
Σ’ αγαπώ, σ’ αγαπώ. 

Κάθε κοπέλα θέλει 
να `χει φίλο τον όμορφο Τέλη 
και να βγαίνει μαζί του τα βράδια, 
να `χει χάδια, να `χει χάδια. 

Όμως καθ’ ένας γνωρίζει 
πως ο Τέλης πολύ συνηθίζει 
κάθε βράδυ κορίτσι ν’ αλλάζει, 
δε με νοιάζει, δε με νοιάζει. 

Πώς τον λεν, πώς τον λεν 
τον ποταμό; 
Ιλισσό, Ιλισσό. 
Να σου πω το μικρό μου μυστικό. 
Σ’ αγαπώ, σ’ αγαπώ. 

Τα μωρά φωνάζουν τη μαμά τους, 
μα εγώ είμαι έρμο κι ορφανό. 
Τα πουλιά πετούν με τα φτερά τους, 
μα εγώ πετώ μες στο χορό. 

Πώς τον λεν, πώς τον λεν 
τον ποταμό; 
Ιλισσό, Ιλισσό. 
Να σου πω το μικρό μου μυστικό.
Σ’ αγαπώ, σ’ αγαπώ.

Πληροφορίες:
Στίχοι: Γιώργος Εμιρζάς
Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις
1. Νανά Μούσχουρη
2. Ελευθερία Αρβανιτάκη & Κώστας Γανωτής
3. Αλίκη Καγιαλόγλου




και σε πιο πρόσφατη εκτέλεση της Ελεωνόρας Ζουγανέλη:




και σε swing εκτέλεση από τους Crime Swing Investigation:




Τα Παντρεμενάδικα του Βασίλη Τσιτσάνη // 1939


Τα λέν' Παντρεμενάδικα,

γιατί έχει κοριτσάκια,
που σαν περάσεις και τα δεις
σε βάζουν σε μεράκια.

Στο Βύρωνα, στη γέφυρα,

κι εκεί στον Άγιο Γιώργη,
είναι το νυφοπάζαρο
που το ζηλεύουν όλοι.

Το πώς κι εγώ μπερδεύτηκα

στο νου μου δεν το βάζω,
και παντρεμένος βρέθηκα
χωρίς να καταλάβω.


Πληροφορίες:
Ζεϊμπέκικο του 1939.
Μουσική & στίχοι: Βασίλης Τσιτσάνης
Πρώτη φωνογράφηση: 1940 [H.M.V. A.O. 2645]
Πρώτη εκτέλεση: Βασίλης Τσιτσάνης και Νταίζη Σταυροπούλου




Της Καλλιρρόης το ρέμα του Μητσάκη // 1964


Κίνησα ξεκίνησα

απ’ την Καισαριανή
με χωρίς τσιγάρο 
και με τσέπη αδειανή

Κι έφτασα στο τέρμα τέρμα 

και στης Καλλιρρόης το ρέμα
Να πέσω να μην πέσω 
να πέσω να μην πέσω 

Να πέσω να μην πέσω 

να πέσω να μην πέσω 
μιας και μου παρείγγειλες 
πως πια δε σου αρέσω

Έφτασα στο τέρμα τέρμα 

και στης Καλλιρρόης το ρέμα
και στης Καλλιρρόης το ρέμα
η αγάπη σου ήταν ψέμα

Είχα πέντε τάλληρα

και τα χω πιει κρασί
θόλωσε το μάτι μου
κι αιτία είσαι εσύ

Πέστε φίλοι τι να κάνω

αφου χαρτοσιά δεν πιάνω
και τώρα πούχω σπάσει
και τώρα πούχω σπάσει
όλη η Καισαριανή 
το βλέπω να με χάσει

Έφτασα στο τέρμα τέρμα 

και στης Καλλιρρόης το ρέμα
και στης Καλλιρρόης το ρέμα
η αγάπη σου ήταν ψέμα

Σ’ ένα δένδρο ακούμπησα 

για να συλλογιστώ
είναι κρίμα κι άδικο 
κορόιδο να πιαστώ

Κι αν η γκίνια μ’ εχει πάρει

θα γυρίσει και το ζάρι
και μόλις κονομησω
και μόλις κονομησω
μέσα στην Καισαριανή
θα σε περιφρονήσω

Έφτασα στο τέρμα τέρμα 

και στης Καλλιρρόης το ρέμα
και στης Καλλιρρόης το ρέμα
η αγάπη σου ήταν ψέμα


Πληροφορίες:
Στίχοι: Γιώργος Μητσάκης
Μουσική: Γιώργος Μητσάκης
1. Γρηγόρης Μπιθικώτσης & Βούλα Γκίκα
2. Γιώργος Μητσάκης & Δούκισσα




Η Αθήνα του Κώστα Καρυωτάκη



Ώρα γλυκιά. Ξαπλώνει ωραία δομένη
η Αθήνα στον Απρίλη σαν εταίρα.
Είναι ηδονές τα μύρα στον αιθέρα, 
και τίποτε η ψυχή πια δεν προσμένει.

Στα σπίτια σκύβει απάνω και βαραίνει
το ασήμι του βλεφάρου της η εσπέρα.
Βασίλισσα η Ακρόπολη εκεί πέρα
πορφύρα έχει τη δύση φορεμένη.

Φιλί φωτός και σκάει το πρωταστέρι.
Στον Ιλισσό ερωτεύεται τ’ αγέρι
ροδονυφούλες δάφνες που ριγούνε.

Ώρα γλυκιά χαράς και αγάπης, όντας
πουλάκια το ένα τ’ άλλο κυνηγούνε
τ’ Ολύμπιου Δία μια στήλη αεροχτυπώντας...

Πληροφορίες:
Στίχοι: Κώστας Καρυωτάκης
Μουσική: Χάρης Παπαδόπουλος
Πρώτη εκτέλεση: Θεόδωρος Ρήγας



Ο Ιλισσός του Διονύση Καψάλη // 2006

Εκεί που άλλοτε κυλούσε ο Ιλισός
εκάθισα κι έκλαψα, μισός ερωτευμένος.

Κάποια πατρίδα θα `φερα στο νου, 
ν’ ανθίζει στα μετόχια τ’ ουρανού, 

με θάλασσες πιο μέσα κι ακρογιάλια
κι ολόφωτα τις νύχτες μανουάλια

καλή πατρίδα, ήσουνα κι εσύ
χρισμένη και σε τύλιγαν κισσοί

και θερινά φεγγάρια’ τον ψαλμό
τον ένιωσα σαν κόμπο στο λαιμό, 

που λύθηκε στα χείλη μου κι εχάθη
στις όχθες του Ιλισού, στου μπαρ τα βάθη.

Πληροφορίες:

Στίχοι:   Διονύσης Καψάλης
Μουσική:   Νίκος Ξυδάκης
1. Ελευθερία Αρβανιτάκη & Νίκος Ξυδάκης  




Ο Ιλισσός του Θάνου Κόη (lost bodies)

Μια ιδιαίτερη συνεργασία που έχουμε κάνει είναι με τους lost bodies, η οποία οδήγησε στο επόμενο βίντεο.

Στίχοι - Μουσική // lost bodies

Πλάνα υπόγειου Ιλισσού // ομάδα γεωμυθική




Ποδήλατο στον Ιλισσό


Κλείνουμε με πλάνα μέσα από το ποτάμι, όπου ταξιδέψαμε στα απόνερα της πόλης, παρέα με ένα ποδήλατο και με τους ήχους των φίλων kyrck kollect live @ Beton7 ArtRadio







Επίλογος

Κλείνοντας νιώθω την ανάγκη να αναφερθώ σε μια απλή αλλά και συνάμα ιδιαίτερη για μένα ερωτική ιστορία, που εκτυλίχθηκε στις όχθες του Ιλισσού, από την μεριά του Μοσχάτου, στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και αρχές της δεκαετίας του '80, η οποία οδήγησε στην γέννηση του αρθρογράφου του παρόντος άρθρου, τον Φεβρουάριο του 1981.


_____________________________________________________________________

Κείμενο - Έρευνα - Φωτογραφίες:

Θεοδοσόπουλος Δημήτρης, Αγρονόμος Τοπογράφος Μηχανικός Ε.Μ.Π.

Αφορμή
Αφορμή για το άρθρο αυτό, στάθηκαν οι βόλτες που γίνονται κάθε Κυριακή με την Περιπατητική Ομάδα Υμηττού (Π.Ο.Υ.) στον Υμηττό, οι οποίες πάντα καταλήγουν στην Καλοπούλα.

Ευχαριστίες:
Οφείλω ένα μεγάλο, όσο και απλό, γιατί είναι και ουσιαστικό, ευχαριστώ, στον άνθρωπο που έχει απλώσει τις γνώσεις του μπροστά μου και έχει συμβάλει στην διαμόρφωση του ερευνητικού και συνθετικού πνεύματος μου. Η συνθετική σκέψη, η εμμονή στην εύρεση των πηγών, η εξαντλητική διασταύρωση αυτών αλλά και η ποιητική σκέψη που οδηγεί σε νοητικές διασυνδέσεις και νοηματικές γέφυρες, πρωτοποριακές πολλές φορές, κυρίως στον χώρο της μυστηριοσοφίας και κοσμοσοφίας, τον χαρακτηρίζουν. Ο λόγος για τον Γιώργο Τσαγκρινό, η φιλία του οποίου με τιμά και με γεμίζει χαρά και έμπνευση.

Το άρθρο αυτό του το αφιερώνω. 




Σχόλια